Dziedziczenie firmy

Dziedziczenie firmy, a w zasadzie przedsiębiorstwa przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą nie było dotychczas w żaden sposób uregulowane. W praktyce płynna sukcesja firm rodzinnych nastręczała licznych trudności. Trudne było przede wszystkim zapewnienie dalszego prowadzenia firmy określonej osobie.

W obecnym stanie prawnym jest to prostsze. Od dnia 25 listopada 2018 roku obowiązuje bowiem ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Ustawa ta wprowadza instytucję zarządcy sukcesyjnego, którego celem jest tymczasowe zarządzanie przedsiębiorstwem do czasu ustalenia następców prawnych zmarłego. Ponadto ustawa ułatwia kontynuowanie działalności przedsiębiorstwa przez następców prawnych przedsiębiorcy.

W jaki więc sposób wskazana wyżej ustawa ułatwia dziedziczenie firmy? Przede wszystkim zarządca sukcesyjny może obecnie wykonywać prawa i obowiązki z wszystkich umów zawartych przez przedsiębiorcę w zakresie działalności jego przedsiębiorstwa. Z wyłączeniem jednak tych umów, których wykonanie zależy od osobistych przymiotów zmarłego. Dotychczas z chwilą śmierci przedsiębiorcy pojawiały się liczne praktyczne problemy związane z kontynuacją umów a w wielu przypadkach brak było możliwości ich dalszego wykonywania. Ponadto obecnie możliwe jest utrzymania umów o pracę i zapewnienie ciągłości zatrudnienia personelu przedsiębiorstwa do czasu przejęcia go przez następcę prawnego zmarłego przedsiębiorcy. Zupełną nowością jest możliwość wykorzystywania – do czasu prawomocnego przejęcia przedsiębiorstwa przez spadkobierców numeru NIP zmarłego przedsiębiorcy i jego firmy – czyli nazwy przedsiębiorcy. Kolejne ułatwienie wprowadzone przez ustawę polega na umożliwieniu zarządcy sukcesyjnemu wykonywania decyzji dotyczących przedsiębiorstwa. W myśl ustawy są nimi koncesje, zezwolenia, licencje oraz pozwolenia, wydane wobec przedsiębiorcy w formie decyzji organu administracji publicznej, związane z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą. Warunkiem jest spełnienie wszystkich warunków, jakie są wymagane do uzyskania takiej decyzji, określonych w ustawach dotyczących danego rodzaju działalności. W tym miejscu warto zauważyć, że przed wejściem w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym śmierć przedsiębiorcy w wielu przypadkach powodowała wygaśnięcie tych decyzji. Pozostając przy decyzjach wskazać należy, iż równie istotną zmianą jest możliwość przeniesienia wskazanych wyżej decyzji na następców prawnych zmarłego przedsiębiorcy, którzy staną się właścicielami przedsiębiorstwa. Przepisy ustawy nie znajdują jednak zastosowania do decyzji związanych ściśle z osobą przedsiębiorcy. Wreszcie, co istotne zarządca sukcesyjny będzie miał dostęp do rachunków bankowych związanych z działalnością przedsiębiorstwa. Generalnie więc ustanowienie zarządu sukcesyjnego daje spadkobiercom czas na uregulowanie spraw spadkowych przy jednoczesnym zachowaniu ciągłości działania przedsiębiorstwa.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że ustawa rozróżnia dwa tryby ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Możliwe jest jego ustanowienie za życia przedsiębiorcy oraz po jego śmierci. Warto zaznaczyć, że ustanowienie zarządcy za życia przedsiębiorcy niesie za sobą wiele wymiernych korzyści. Umożliwia choćby płynne kontynuowanie umów związanych z działalnością przedsiębiorstwa lub umów o pracę. Poza tym jest rozwiązaniem tańszym i mniej sformalizowanym. Pomijając inne kwestie formalne, powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy wymaga zachowania formy aktu notarialnego, natomiast powołanie zarządcy za życia przedsiębiorcy jedynie formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Sama ustawa rzecz jasna nie powoduje, że z chwilą śmierci firma rodzinna automatycznie przechodzi w ręce spadkobierców. W dalszym ciągu należy zawczasu zadbać o odpowiednie rozwiązania prawne dotyczące dziedziczenia przedsiębiorstwa. Ustawa o zarządzie sukcesyjnym tych kwestii bowiem nie dotyczy. Powołanie zarządcy sukcesyjnego połączone z odpowiednim uregulowaniem następstwa prawnego przedsiębiorstwa, np. poprzez wykorzystanie zapisu windykacyjnego, pozwala na płynną sukcesję przedsiębiorstwa przez osobę wskazaną jeszcze za życia przedsiębiorcy. W tym miejscu należy podkreślić, że przepisy ustawy nie wykluczają powołania na zarządcę sukcesyjnego osoby, która po śmierci przedsiębiorcy stanie się właścicielem przedsiębiorstwa. Takie rozwiązanie jest optymalne i umożliwia najbardziej płynne przejście przedsiębiorstwa w ręce sukcesora.